Reconstructie lawineongeluk Friso en Florian 17 februari 2012 in Lech

Update 12 januari 2013: dankzij Andreas Pecl, de leider van de Vorarlbergse lawinecommissie weet ik inmiddels dat mij vorig jaar puur speculatief maar wel goed uitgezochte reconstructie minimaal voor 95% klopt. De gevolgde route en de lawinebaan klopt exact. De aanloop naar het ongeval is nog wel wat speculatief natuurlijk. Maar het is nu 100% zeker dat Florian nog boven de rots zelf uit de lawine is geskied (hij heeft er dus feitelijk niet of nauwelijks ingezeten) en hij is niet zoals Friso over de rots gevallen en nog 400m meegesleurd. Dat kun je zelf nalezen in deze officiële pdf van de lawine. Wat mij betreft zit er nog 1 ongeloofwaardig element in de officiële weergave zit: het is uiterst onwaarschijnlijk dat Florian in een fractie van een seconde én zijn airbag trok én uit de lawine skiede. Waarschijnlijk trok hij de airbag pas toen hij met knikkende kniën boven de rots stond en vreesde dat er nog een lawine los zou kunnen gaan. Dat gevaar van nakomende lawines was ook reëel maar de grote airbag op zijn rug heeft hem mogelijk gehinderd om snel richting de plek te skiën waar Friso op dat moment zijn doodstrijd voerde. Als ik de pdf lees is het ook 99% zeker dat het verhaal van de 3 noren klopt. Ik heb ze alledrie nog eens benaderd via facebook maar ze zwijgen als het graf.

Analyse en reconstructie lawine-ongeval Friso

Op de pistekaart hierboven heb ik ingetekend waar Friso’s lawine op vrijdag 17 februari om 12.15u is geweest. De plek is offpiste en niet op een door de lawinecommissie beveiligde skiroute. Om er te komen moet je ongeveer 500 meter buiten het beveiligde gebied gaan over tamelijk vlak terrein. De helling waar het vervolgens mis ging is ook bij lawinegevaar 2 of 3 potentieel gevaarlijk. Met lawinegevaar 4 is de helling krankzinnig gevaarlijk. Wel eindigt die helling beneden op een beveiligd geprepareerd spoor zoals we allemaal weten van de beelden van Friso’s redding.

Noodlot
Er is één immense vraag bij het lawine-ongeval van Friso en Florian: hoe is het in vredesnaam mogelijk dat twee gerespecteerde en gearriveerde volwassen mannen – beiden vader in gezin met jonge kinderen (zie Friso met gezin en Florian rechts op foto familie Moosbrugger) op een dag met lawinegevaar 4 zich naar die plek begaven waar het noodlot hen onvermijdelijk ook trof?

Niet suïcidaal
Als beide mannen echt willens en wetens naar die helling zijn geskied dan is dat zelfs bij een beperkte kennis van lawinekunde als suïcidaal aan te merken. Ik acht dat dan ook uitgesloten! Beide mannen waren niet suïcidaal maar wilden gewoon een leuke dag hebben samen.

Beveiligde skiroutes
Ze zijn die ochtend na het ontbijt op pad gegaan met beiden een lawinepieper om de borst. Florian had een ABS Airbag om met daarin waarschijnlijk ook wel een schep en een sonde. Vanuit Gasthof Post in Lech waren die ochtend aan de kant van Schlegelkopf en Kriegerhorn vele liften nog dicht vanwege de lawinebeveiliging (detonaties). Als ze vroeg op pad gingen, hebben ze waarschijnlijk de Rüfikopf genomen om gemoedelijk af te dalen naar Zürs. Daar pak je de lift naar het Madloch-Joch waar het zeker heerlijk en veilig poedersneeuw skiën was die ochtend. Uiteindelijk moeten ze via de beveiligde skiroute 33 zijn afgedaald naar het dalstation van de stoeltjeslift naar de Zugerberg.

Tijdens die afdaling heb je een perfect uitzicht op het hele gebied van Zugerberg en Kriegerhorn aan de overkant van het gehucht Zug. Misschien is toen het plan gaan kriebelen om een nieuw spoor te trekken naar de voorkant van de Zugerberg waar je tamelijk veilig en lekker avontuurlijk door de bomen afdaalt naar Zug. Die helling moet er verleidelijk hebben uitgezien voor mannen die de weg kennen en die de massa een beetje willen ontwijken. Waarschijnlijk hebben ze er in eerdere jaren al meerdere keren samen  geskied. Als jager en Einheimischer kent Florian in elk geval elke hoek in dat wildrustbegied waar je officieel helemaal niet eens mag skiën (zie pistekaart bovenaan).

Een openbaring voor mij was bovenstaande foto (uit een artikel over Friso’s ongeval) van het uitzicht op die beboste helling. Je ziet dat de poedersneeuwliefhebbers zich totaal niet storen aan het verbod daar te skiën. Er zijn op die foto zoveel sporen dat er op het moment van deze foto al een dik spoor van het bergstation (bovenaan foto zichtbaar) pal over de kam, bovenlangs de zichtbare lawinehekken naar die fraaie helling voert waar het treeline skiing begint. Maar op die bewuste vrijdagochtend zijn er nog NUL sporen op die helling en was er nog geen spoor vanaf het bergstation ernaar toe!

Verstand van lawinekunde
Nu is het een illusie dat skiën in een beboste omgeving altijd lawineveilig is. Wel is het skiën midden over een rug (kam) – mits niet te steil – behoorlijk veilig. En als we dan ook nog naar het profiel van die route kijken (zie pad op Slopescience.com) dan zie we dat die nergens een echt gevaarlijke hellingshoek bereikt. Een verantwoorde keuze dus voor poederliefhebbers met enig verstand van lawinekunde.

Aan het eine van skiroute 33 van het Madloch-Joch omlaag bereiken Florian en Friso het dalstation van de Zugerberglift  (met als minder waarschijnlijke alternatief dat ze via Schlegelkopf en Kriegerhorn zijn gekomen). De mannen stappen in en hebben bovenstaand plaatje voor zich. Vanaf de top naar rechts heb je skiroute 49 terug naar dalstation. Misschien hebben ze die eerst genomen en zijn ze een tweede keer in deze lift gestapt.

Bovenop de Zugerberg heb je ook uitzicht op de open hellingen aan weerszijden van de  Steinmähder lift. Bovenstaande foto van dat gebied (dalstation onderen in beeld) is ook van Maurits Schokker genomen vanaf de top van de Zugerberg om 11.32u. Drie kwartier voor het ongeval van Friso.

Op een koude dag met lawinegevaar 4 kun je altijd nog de stelregel hanteren dat hellingen onder 30° steil veel minder of zelfs amper gevaar in zich dragen (wel oppassen natuurlijk voor hellingen boven je “veilige” standplaats die wél steiler zijn). De hellingen vanaf het bergstation van de Steinmähderlift vallen grotendeels in die veilige categorie. Ook dan moet je blijven oppassen op kleine hoekjes waar een deel van de helling toch steiler is (zie ook lawine moeder en dochter in Innerkrems op de 18e). Ook de lawinecommissie weet dat. Even voorbij het dalstation van de Steinmähderlift is zo’n hoekje pal boven de Zugertobelweg. Daar is die ochtend een bommetje in gegooid met toch een vrij fors Schneebrett als gevolg.

Ook veilig
Kijk je weer naar de volledige foto van het Steinmähder gebied die ochtend dan is dat voor een poederfanaat toch een droomplaatje. Waren ze nu maar over de skiroute 44 Liezen  (zie lijst) – of waarom niet eens heerlijk cruisend over de blauwe piste – toch maar alsjeblieft die kant opgegaan! Maar nee, de mannen trokken hun verse spoor naar links richting die wildrustzone richting die beboste helling terug naar Zug die ook met lawinegevaar 4 veilig geskied kan worden.

Wet van Murphy
Ik schrijf richting cursief omdat ze nooit aankwamen op die veilige helling, omdat ze halverwege “besloten” naar rechts af te wijken om zo op die helling verzeild te raken waarvan ik bovenaan heb aangegeven dat het suïcidaal zou zijn als je daar díe extreem gevaarlijke dag planmatig naar toe was gegaan. Nee, ik vermoed echt het karakteristieke Wet van Murphy scenario waarbij een serie kleine menselijke fouten uiteindelijk een fatale afloop krijgen.

Hierboven kijk je vanaf van de top van de Zugerberg in de richting van het uiteindelijk fatale skispoor dat Friso en Florian vanaf ongeveer 12 uur ’s middags trokken. Deze foto van 11.32u  – eveneens van Maurits Schokker – vormt een belangrijk “bewijsstuk”. Je ziet op die foto het ruitvormige skiroutebord van de Liezen Skiroute nr. 44 die rechts omlaag duikt. Je ziet ook een stuk of 10 sporen in de verte door de verse poeder traverseren. Die sporen voeren NIET naar de plek van de fatale lawine.

Op Slopescience.com heb ik het spoor naar de lawine uitgezet (klik na laden op “show path”). Vervolgens heb ik de weergave zo gedraaid dat het beeld gelijk is aan de foto van Maurits Schokker. De sporen op die foto heb ik groen ingetekend. Het paarse spoor van Friso en Florian was zo goed als zeker een first track. Met de 50 tot 70cm vers gevallen sneeuw valt het aardig tegen om dat spoor over de kam naar die veilige aantrekkelijke afgelegen helling te trekken. Als anderen een spoor hebben gemaakt dan race je daar zo overheen. Ben je de eerste dan kom je nauwelijks vooruit en is het echt ploeteren.

Crux
Daarmee komen we nu tot de crux van mijn analyse: om één of andere reden zijn de heren afgeweken van het “ploeterspoor” en zijn ze naar rechts afgeweken een iets steilere helling in.

Hierboven zie je een statische afbeelding van de Google Map die ik heb gemaakt van het lawineongeval van Friso en  hierrr heb je de link naar de dynamische versie. Spectaculair is het deze reconstructie te bekijken in de 3D weergave van Google Earth wat je kunt doen door deze kml van de kaart te downloaden en te openen. Wat meteen opvalt is hoe gemakkelijk het is om van de geplande dunne oranje lijn naar rechts af te wijken om de rode en paarse lijn te gaan volgen.

Voor de hand liggende verklaringen zijn:

1. Florian krijgt een telefoontje, Friso trekt het spoor verder en wijkt per ongeluk naar rechts af. Als Florian weer bij de les is wil hij zijn vriend niet “onnodig” zeg twintig meter door de dikke poeder omhoog laten klimmen. Hij besluit dat het OK is de afwijkende lijn verder omlaag te volgen juist over de extreem gevaarlijke helling die hij in minder gevaarlijke omstandigheden vast vaak heeft geskied.
2. Friso en Florian kennen allebei de lijn over de extreem gevaarlijke helling – hebben hem in eerdere jaren ook samen geskied – en zien samen op tegen het verder ploeteren over de kam terug naar Zug. Ze besluiten samen de gok met de steilere helling naar rechts te wagen.
3. Friso begint te klagen over het moeizame ploeteren door de dikke poeder en Florian voelt zich wellicht wat schuldig zijn koninklijke vriend “dit te hebben aangedaan” en verzint een oplossing: “Weet je wat we kunnen ook hier rechts omlaag – het is een beetje oppassen maar die helling wordt ook met detonaties beveiligd (cruciale vergissing!) en dan zijn we sneller terug in Zug.”

Vanaf dit punt wordt de helikoptervideo die Ivo me stuurde cruciaal. De beelden zijn van zaterdagochtend als de helling nog dik in de schaduw ligt en weinig contrast toont. De video is zo vroeg gedraaid dat er sinds het lawineongeluk vrijdagmiddag geen nieuwe verstorende sporen bij zijn gekomen.

Ik laat enkele stills uit die video zien. Hierboven zie je rechts en in het midden onder dat Friso en Florian hier even elk een eigen spoor hebben getrokken. Het spoor rechts lijkt van iemand – Florian? – die even op uitkijk heeft gestaan om de situatie te overzien. Vanaf dat punt kun je bijvoorbeeld de onderliggende kom inkijken en zien dat daar detonaties van de lawinecommissie zijn geweest (ik heb verschillende punten van detonaties waargenomen op deze video en heb deze allemaal ook ingetekend in de Google Map). Ook zie je vanaf dat punt de sporen van de groep van 10 die daar die ochtend veilig zijn gepasseerd. Florian kent uit de zomer ook zeker het wandelpad dat daar beneden loopt.

“Schijnzekerheid”
Er moet iets van een “schijnzekerheid” geweest zijn waarmee de mannen hun spontane beslissing om van de oorspronkelijk geplande veilige route af te wijken aan het rechtbreien waren. Confirmation bias heet een dergelijke vertekende waarneming in de psychologie. Het gevaar droop er op dat moment al aan alle kanten af en de mannen hebben dat weg zitten rationaliseren.

Ik moet er ook bij noemen dat de helling die er vanuit een helikopter gezien en face compleet suïcidaal uitziet, van boven gezien een stuk vriendelijker oogt. Door het metersdikke sneeuwpakket zijn bepaalde op gevaar duidende geulen ook ingesneeuwd. Toch weet elke ervaren offpiste skiër dat je nu op een helling komt die wel steiler is dan 30° ( zo steil als een steile rode piste of “eenvoudige” zwarte piste) en dat er nu geen veiligheidsgaranties meer zijn.

Vanaf dat uitkijkpunt heeft – vermoedelijk – Florian geroepen: “OK, dat gaat wel goed”, misschien trots dat hij als kenner van het terrein zijn vriend een alternatieve minder vermoeiende weg omlaag kan tonen.  Vervolgens komt het punt waar de mannen achter elkaar – ik vermoed Friso voorop – door die greppel de volgende egale helling op zijn “geklauterd”. Meteen daarna wisselen ze van positie. Ik vermoed dat Florian aangeeft: “Ik ga wel eerst!”

“Stoute handeling”
Op dit moment is er maar één juiste beslissing: recht doen aan ook maar het minste gevoel dat het hier niet helemaal pluis is en de zware knoop doorhakken dat het veiliger is om ruim een half uur lang terug omhoog te ploeteren en terug te keren naar het oorspronkelijke plan. Wat dan nog eens een dik half uur ploeteren over de kam betekent. Dat de twee volwassen vaders dit vanaf dit “per ongeluk” bereikte punt niet deden is wél begrijpelijk: op zo’n moment komt in de man vaak ook de kwajongen weer naar boven en doe je de “stoute handeling” tóch. Ook is er het bekende gevaarlijke element van de groepsdynamica: het kan zijn dat beide individueel zeer sterk voelden dat het niet pluis was en de aandrang voelden om om te draaien, maar dat de wederzijds bevestigende communicatie tussen hen dit gevoel wegdrukte.

Wat op bovenstaande foto veelbetekenend is, is het feit dat één van beide heren vlak voor het fatale moment nog heerlijke wedelbochtjes in de fatale helling heeft gedraaid. Daar is op een vooraanzicht dat ik zo dadelijk toon niets van te zien, maar op de helibeelden is de “sinus” door de sneeuw waar later lawinesneeuw overheen is gegaan nog moeiteloos te herkennen.

En nu is het dan rond 12.15u en gaat het helemaal mis. Het kan zijn dat Florian tegen Friso heeft gezegd: “Hou afstand”, want dat is de gebruikelijke manier om een lawinegevaarlijke helling te passeren – als het al moet. Die regel is uiteinlijk door beiden niet scherp in acht genomen want beiden kwamen in de met de drie dikke pijlen gemarkeerde lawine. We bekijken de onheilsplek nu van voren op basis van een uit een helikopter genomen foto uit dit Oostenrijks artikel waar Jelmer me attent op maakte.

Dit Schneebrett breekt ongeveer twintig meter boven het traverseerspoor van de mannen puntvormig los en is “gelukkig” niet al te dik. Door het windtransport ligt hier geen 50 of 70cm vers maar slechts iets van 30cm. Zoals je rechts bij de rots ziet is het ook niet als 1 laag afgebroken maar als twee lagen van elk ongeveer 15cm. Door het grote oppervlak altijd nog 200 kuub sneeuw die in beweging komt!

Dit is een lawine over een niet-trechtervormige helling die een volwassen man omver kan werpen, maar waarin een excellente skiër – vooral als die al snelheid heeft – zich eventueel staande kan houden. We zien dan ook dat één van beide mannen van voren gezien scherp naar links heeft gestuurd uit de flauwe lawinegeul een ruggetje op. Val je wel dan ben je niet meer te houden en wordt je hopeloos omlaag gevoerd over de helling die hier zeer steil is (40 graden = 80% = steiler dan de steilste zwarte pistes).

Wat op bovenstaande foto direct opvalt en op vele andere beelden van de onheilsplek is het forse dikke Schneebrett waar het kerstboompje in staat en het even dikke maar kleinere Schneebrett waar dat “vluchtspoor” uiteindelijk in eindigt of doorheen voert. De dikte van deze sneeuwlaag lijkt me wel 50cm, waardoor je voor het linker Schneebrett minstens 100m3 sneeuw mag rekenen en het rechter 25m3.

Zonder slachtoffer
In mijn “analyse 2.0” – toen ik deze foto nog niet had, vergiste ik me faliekant en meende ik dat beide mannen met het linker grote Schneebrett over de 30 meter diepe getrapte cliff zouden zijn gevallen. Ik werd op het verkeerde been gezet doordat op beelden van zaterdagmiddag ook sporen van andere waaghalzen naar dit Schneebrett zijn te zien. Met deze foto erbij lijdt het geen twijfel dat het linker Schneebrett spontaan zonder slachtoffers is vertrokken. En dat sterkt ook het vermoeden dat het rechter gelijkvormige Schneebrett op hetzelfde moment ook spontaan zonder slachtoffer is vertrokken!

Ik heb een soort film van de lawine gemaakt door op de cruciale foto alles stap voor stap in te tekenen. Kijk naar die film en dan praten we verder over bovenstaande still. Het is wat mij betreft zeker dat beide mannen in de van voren gezien rechter lawine terechtkomen en dat één van hen aan de lawine weet te ontsnappen volgens het oranje spoor. De andere persoon is meteen al buitelend met de rechter lawine afgevoerd. De officiële analyse bevestigt dit en laat er geen twijfel over dat de eerste Florian is en de tweede Friso.

Als dit zo is dan volgt daaruit:

• De mannen hebben inderdaad samen in dezelfde lawine gezeten
• Florian heeft zich niet met ABS Airbag maar met zijn excellente skitechniek en berginstinct gered
• Florian is even boven blijven staan tot de lawine of de drie lawines beneden hem verdwenen
• Florian is het kleine middelste Schneebrett (dat dus al weg was) opgeskied en heeft vervolgens traverserend de lawinehelling op de foto naar rechtsonder gekruisd (met een beetje fantasie zie je zijn sporen in de niet ingetekende foto).
• Florian zijn pieper (bereik maximaal 80 meter) op ontvangen gezet en is heel geleidelijk de 450 meter lange lawinebaan na geskied waardoor te begrijpen is dat hij pas minuten later bij de plek arriveerde waar Friso op dat moment al werd opgegraven (zie hieronder).

Ingetekend in beelden van RTL
Hoe het drama zich nu verder ontwikkelt, laat ik zien aan de hand van stills van de helikopterbeelden van RTL Nieuws van zaterdag 18 februari half acht. Deze opnames zijn erg helder en contrastrijk maar tonen al vele sporen van “idioten” die de dag na het ongeval midden over en dwars door de onheilshelling hun bochtjes draaien. Als je op de afbeeldingen klik krijg je een grotere ingetekende versie.   

We beginnen op de Balmalp bij het bergstation op de Zugerberg. Klik op het plaatje om mijn ingetekende versie te zien. Je ziet de blauwe piste naar de Steinmähderlift en de Skiroute 44a (beide buiten beeld). Je ziet het bovenste stuk van de Skiroute 44 Liezen in beeld. Via de rode lijn met pijl hebben Friso en Florian hun first track naar de fatale helling getrokken.

Wie het bovenstaande allemaal aandachtig heeft bekeken en gevolgd die heeft weinig moeite het verhaal in bovenstaande afbeelding te herkennen. De helling waar het misging lijkt in dit vooraanzicht zelfs in niet lawinegevaarlijke condities krankzinnig steil om te skiën. Dat vertekent op zo’n vooraanzicht. Maar zeker: het is hoe dan ook iets voor extreem avontuurlijke skiërs en freeriders.

4 detonaties maar allemaal onder de rots
Het meer alledaagse poederspoor gaat helemaal over de kam naar rechts. Dat is het “ploeterspoor” waar Friso en Florian binnen mijn analyse oorspronkelijk van plan waren te trekken. Ook de sporen links in beeld zijn “relatief veilig” omdat de helling onder de rots na flinke sneeuwval met detonaties onschadelijk wordt gemaakt. De verschillende karakteristieke ronde gaten die door deze detonaties worden geslagen die ik in de Oostenrijkse video en op deze still zie heb ik gemarkeerd. Er is trouwens met deze detonaties geen grotere lawine in beweging gekomen, wat weer eens duidelijk maakt hoe verraderlijk en misleidend ook de beste lawinekunde is!

Buiten westen of bij kennis?
De val vanaf het middelste kleine Schneebrett is tenminste 15 meter diep – ook nog eens enkele bomen en rotsblokken kruisend –  wat het voor mij onwaarschijnlijk maakt dat in dat Schneebrett een slachtoffer is meegevoerd. Door de goot van de meest rechter grotere maar dunnere lawine is er ook een val van minstens iets van 8 meter. Het is gezien de dikke verse sneeuw (er is daaronder nog geen lawine weggegaan) en het feit dat er geen bomen of rotsblokken in de baan van de val zitten goed mogelijk dat je die val ongeschonden doorstaat. Gezien het navolgende mag je hopen dat Friso na die val buiten westen is geraakt, maar evengoed of zelfs waarschijnlijk is hij bij kennis en voor zijn leven vechtend door gegaan.

We moeten op deze plaats ook even open blijven voor het scenario dat de twee linker Schneebretter al eerder die ochtend – bijvoorbeeld tegelijkertijd met de detonaties onder de rotspartij – zijn afgegaan. Wat mij doet geloven dat de twee links direct na de rechter lawine zijn afgegaan, is het feit dat de totale sneeuwmassa van de lawinekegel toch wel groot was. Tevens past het plaatje van drie direct op elkaar volgende sneeuwgolven precies met het verhaal van de Noorse redders (zie onderaan) dat Friso plat op zijn buik een meter onder de sneeuw werd aangetroffen. Het is natuurlijk typisch een sneeuwgolf van achteren die je plat drukt zoals ik helaas uit eigen ervaring kan navertellen!

De lawine maakt al snel een bocht naar rechts door een goot van niet meer dan 10 meter breed. Zit je hierin dan is er met of zonder ABS Airbag geen houden aan: wat op de lawinehelling een laag van maximaal een halve meter was, wordt hier een meters dikke kolkende sneeuwrivier. De sneeuwstroom kan hier tijdelijk wel 5 meter dik zijn geweest. Als je in het midden van die stroom zit voel je je als een worst die wordt uitgeknepen. In de lawine die ik in 1993 meemaakte kwamen we ook in zo’n trechter en werden mijn handschoenen één voor één van mijn handen af geperst. Ook is het zeker dat op dat moment sneeuw in je mond tot diep in je keel naar binnen wordt geperst, wat strookt met het verhaal van de Noren hier onderaan dat Friso toen ze hem uitgroeven sneeuw in zijn mond had.

Treurige plek
De lawine is hier rakelings langs een grote stevige boomstam gegaan. Op mijn Google Map kun je de schaduw van die eenzame afgestorven boom zien! Dat zal een treurige plek zijn voor familie of vrienden mochten zij ooit de route van de lawine willen nalopen.

Na de hierboven beschreven gruwelijke trechter, wordt de goot veel breder en deels zelfs een vlakke helling. Dat wil zeggen: in de zomer (en ook op de Google Map) is ook hier een diepe geul te zien, maar die is door de dikke onderliggende sneeuwlaag helemaal opgevuld. De boomtopjes die je door het oude sneeuwdek ziet steken staan in die greppel. In het relaas van de Noren (zie onderaan) had Friso een gebarsten lip en dat kan heel goed door zo’n takje zijn veroorzaakt.

De lawinesneeuw waaiert hier uit maar helaas niet genoeg om Friso weer aan de oppervlakte te krijgen. Wellicht wel voldoende om Florian met zijn ABS Airbag boven te krijgen, maar ik betwijfel dus of hij zo ver in de lawine is meegegaan zoals ik hierboven uitvoerig toelicht. Zou Florian helemaal tot beneden zijn meegevoerd en door zijn ABS Airbag zijn gered was de redding van Friso vele minuten korter geweest!

En dit is dan onderaan de steile helling waar de lawine in een mum van tijd tot stilstand kwam de sneeuw verder samenpersend. De Prins werd helemaal voorin de lawinekegel gevonden in het gedeelte dat op bovenstaande still van zaterdagmiddag al was weggeduwd door pistenbully’s.

3 Noren
Op 25 februari breekt het nieuws dat drie Noren – Jim Kenneth Thoresen, Knut Magne Rukke en Trond Meaas beweren dat zij het waren die Prins Friso hebben uitgegraven. In twee Noorse (hier en hier) en één Deense (hier) online publicatie doen zij hun verhaal. Op 26 februari staat hun relaas sumier in dit Telegraaf artikel en vervolgens horen we niets meer van de Noren. Ik neem aan dat hen net als Florian Moosbrugger – de skivriend van de Prins – door het Oostenrijkse Ministerie van Justitie het zwijgen is opgelegd tot het officiële onderzoek is afgerond.

Ik heb de buitenlandse artikelen laten vertalen en heb hoe dan ook alle reden om aan te nemen dat de Noren de pure waarheid spreken.

Vanaf de Steinmähderlift kun je de lawine duidelijk horen en volledig zien (zie de projectie hierboven). De afstand tussen het dalstation en de rampplek is 685m met een verval van ongeveer 100m (zie slopescience profiel). Gemiddeld 15% steil dus en dat betekent dat je er gemakkelijk 40km/u skiet. Daarmee leg je die afstand in 62 seconden af. Het is tragisch dat men vanaf die plek vermoedelijk heeft gedacht dat het een spontane lawine zonder slachtoffers was. Die zie je heel vaak bij lawinegevaar 4. Het moet een prachtig gezicht zijn geweest die van de rots afstuivende sneeuw. Had iemand vanaf daar gedacht: ik ga eens op de Zugertobelweg kijken wat er aan de hand is en had deze een pieper, sonde en schep meegenomen dan had Friso mogelijk al binnen 5 tot 8 minuten gevonden kunnen worden. Wat gezien de hardheid van de sneeuw en het feit dat hij geen ademholte had nog steeds een moeizame medische prognose was geweest, maar toch.

Het is goed voorstelbaar dat met vanaf de Steinmähderlift het Balmalp restaurant (waar Friso en Florian misschien nog iets nuttigden?) en het bergstation op de Zugerberg heeft gebeld. Puur zo van: “Er is een grote lawine geweest vanaf Chlosamähdle” (zo heet de plek). Het is ook goed voorstelbaar dat men zich daarboven meteen een hoedje schrok omdat men moet hebben gezien en geweten dat Florian (idereen kent hem in het dal) en Friso die kant op waren gegaan. Logisch dan ook dat er meteen een bergredder die daar werkzaam moet zijn geweest, in vliegende vaart over de met detonaties beveiligde helling naar de lawinebaan is geskied. Op de Oostenrijkse helikopterbeelden (zie de still hierboven) is duidelijk een spoor te zien van een zeer snel skiënde eenling en dat van links komende spoor kan niet van Florian zijn.

Wat zegt de 23-jarige Jim Kenneth Thoresen (zie in skiuitrusting) ook namens zijn twee vrienden? Ik compileer uit de drie artikelen (vertalingen met dank aan Maurits Schokker):

We hadden al twee poederafdalingen gedaan [naar Steinmähder dalstation; Hajo]. Op onze derde run skieden we een dalletje in met aan weerszijden niet al te steile hellingen. Toen kwamen we aan het einde van dat dalletje op een transportweg [Zugertobelweg; Hajo] die ons recht naar de lawine leidde die 30-40 meter breed was en die over die weg heenging.

Het duurde even voor we door hadden dat we bovenop een lawine stonden, die net was afgegaan. Er was een skigids en een andere man – die leek ook op een gids – die omlaag skieden al zoekende met hun lawinepiepers [Florian en de van de Zugerberg toegesnelde kennis?; Hajo]. Wij gooiden meteen onze rugzakken af en pakten onze piepers,  scheppen en sondes. De skigids kreeg een signaal op zijn pieper helemaal onderaan de lawine waar wij ook stonden.

Wij gebruikten ook onze piepers. Eén van ons begon te sonderen. Bij de tweede keer prikken had hij al beet: een menselijk lichaam. We begonnen te graven. Eerst vonden we een skistok en toen de arm van het slachtoffer. We vonden hem liggend op zijn buik ongeveer een meter diep. Eén van de andere mannen groef voorzichtig zijn hoofd uit de sneeuw  [Florian met zijn blote handen zoals hij verklaard heeft; Hajo] voordat wij drie het hele lichaam uitgroeven.

Hij zag er onbeschadigd uit, maar had een snee in zijn lip en een beetje bloed bij zijn mondhoeken. Niet veel. Ik herinner me dat hij  sneeuw in zijn mond had. Ik heb zo iets nog nooit eerder gezien. Het is bizar om een gezicht uit te graven en vast te stellen dat het om een levenloos lichaam gaat. 

Toen kwam de reddingshelikopter met zoekhonden en medisch personeel. De artsen begonnen meteen met CPR en gingen daar bijna een uur mee door totdat het  slachtoffer naar de helikopter werd gedragen en naar het ziekenhuis werd gevlogen. Toen de heli wegvloog waren er ongeveer 10 redders nog aan het zoeken naar andere slachtoffers, maar voor ons stond vast dat hij het enige slachtoffer was.

Wij hebben nooit geskied op de helling waar het slachtoffer in de lawine kwam. Daar durven wij niet te skiën. Het is te steil voor ons. Hele goede skiërs kunnen daar wel afdalen. Die dag zouden wij zeker niet die route hebben genomen. 

Als je terugkijkt naar de foto van het Steinmähder-gebied op de foto van Maurits Schokker (klik hierr), dan is het duidelijk dat het verhaal van de Noren uitstekend kan kloppen. Je kijkt op die drie kwartier voor het ongeval genomen foto recht in het zijdalletje waarlangs de goed uitgeruste Noren de Zugtobelweg bereikten.

Vreemd genoeg moeten de drie – die in St. Anton op wintersportvakantie zijn – die namiddag online lezen dat zij Prins Friso hebben opgegraven.

Op de vier nieuwsartikelen na die ik heb genoemd hebben we sindsdien niet meer van de Noren vernomen. Ik heb ze ook niet kunnen bereiken. Dat maakt het voor mij extra aannemelijk dat ze de waarheid spreken en dat de Koninklijke familie misschien aan ze heeft gevraagd verder te zwijgen als het graf tot het Oostenrijkse Ministerie van Justitie haar onderzoek heeft afgerond. We kunnen er – als ze de waarheid spreken – tenminste van uitgaan dat leden van de Koninklijke familie de drie hebben opgezocht.

Dat het 3 Noren waren die Friso vonden en opgroeven is saillant aangezien de Noren toch al extra begaan zijn met Friso omdat die het petekind is van de Noorse Koning Harald. Op de TV en op internet was er ook voor de onthulling van de Noren in Noorwegen al veel aandacht voor het lawineongeluk.

Op zaterdag 18 februari de dag na de lawine stuitte ik op een onthullend en onthutsend webartikel met video van vg.no. Lees het artikel hierrrr met Google Translate en bekijk de video door op bovenstaande afbeelding te klikken. Op het Youtube kanaal van wintersportweerman.nl is de video binnen een maand meer dan 60.000 keer bekeken.

In die video zien we hoe extreem lawinegevaarlijk het dal van de Zugertobelweg is die dagen. Op de foto van Maurits Schokker hebben we ook het grote Schneebrett bij de detonatie bij het dalstation van de Steinmähderlift gezien. Nu zien we Skjærli op zaterdagmiddag vanaf de plek waar Johan Friso vrijdag aan het begin van de middag werd gevonden 100 meter rennen naar een lawine veroorzaakt door de 27-jarige Duitser Stefan Motz die zich met een ABS Airbag goed redt op deze open helling.

Zeer waardevol is ook dat Skjærli vervolgens heel beeldend laat zien hoe hard de geperste lawinesneeuw is. In het Noors “steinhart”. Vrijdagavond in de uitzending (en dus voor deze Noorse opnames ter plekke) legde ik ook al bij Pauw & Witteman (zie uitzending gemist) uit hoe verschrikkelijk hard lawinesneeuw is:

In de tabel hierboven zie je het soortelijk gewicht van sneeuw in de metamorfose van verse sneeuw naar oude sneeuw en dan naar firn. Bij een lawine kunnen al die tussenfasen als het ware worden overgeslagen en kan de eerst korrelig gemaakte en dan geperste sneeuw in de lawinekegel al die dichtheid van 300-500 kg/m3 bereiken. Even ter vergelijking: 920kg/m3 is het soortelijk gewicht van een blok helder ijs.

Elke seconde telde!
Toen mijn lawine op 26 februari 1993 tot stilstand kwam in Hinterglemm zat ik tot mijn navel in dat beton gegoten. Ik had sneeuw tot achter in mijn keel dat ik er hoestend en met mijn tong wurmend uit werkte. Enkele seconden voor mijn lawine definitief stokte was ik ook door een van achteren komende golf sneeuw plat op mijn buik gegooid en voelde ik hoe er minstens een meter sneeuw over mijn rug schoof. Ik wist als de lawine nu stopt, dan sterf ik.

Voor Friso kan ik echt alleen maar hopen dat hij bij de val bovenin al bewusteloos is geraakt. Zo niet dan is hij binnen een paar minuten gestikt. Hij had niet alleen geen ademruimte, maar zelfs die geperste sneeuw in zijn mond. Waarschijnlijk heeft hij nog eventjes hoop gehad dat hij dankzij zijn pieper snel uitgegraven zou worden. Anderzijds zal hij ook geweten hebben hoe ver hij is meegesleurd en hoe lastig het zoeken zou zijn.

Helm nadelig?
Overweeg ook dat het feit dat Friso een helm droeg nu in zijn nadeel werkte: de helm isoleert in de lawine zijn hoofd die anders sneller zou zijn afgekoeld. Het was in elk geval een situatie waarin elke minuut, elke seconde telt!

Hoe lang?
De Noren konden vanuit hun zijdalletje de lawine juist niet zien en zijn waarschijnlijk na een minuut of 10 prikken in dat dalletje en een minuutje over de Zugertobelweg bij de lawinekegel gearriveerd, waar zij dus pas door hadden dat deze lawine net was gebeurd toen zij van boven twee mannen met hun piepers zagen zoeken.

Ontreddering
Het kan heel goed een kwartiertje zijn geweest voordat Florian en de andere “skigids” – die elkaar dus waarschijnlijk kenden – beneden bij de lawinekegel arriveerden, omdat zij ook de hogerop achtergebleven lawinesneeuw grondig met hun piepers zullen hebben afgezocht – hopend dat Friso niet zo ver zou zijn meegevoerd. Misschien riep de van boven komende redder naar Florian, die vervolgens wachtte tot de redder bij hem was in plaats van snel door skiën en te zoeken. Misschien hebben de twee ook wat tijd verloren met praten en gebaren wat er gebeurd was. Geen verwijt. In de ontreddering waarin Florian verkeerde zeer begrijpelijk.

Waarom niet binnen een minuut
Dat er niet eerder mensen rechtstreeks vanaf het Steinmähderdalstation zijn toegesneld – van waar de lawine gewoon te zien en te horen was en van waar je binnen een minuut ter plekke kunt zijn – doet vermoeden dat sommigen ook zullen hebben gedacht dat het gewoon een spontane lawine was zonder slachtoffers – wat binnen mijn analyse voor twee van de drie Schneebretter boven de rots ook gold natuurlijk.  In een situatie met lawinegevaar 4 en steil terrein is het vrij normaal dat je buiten het beveiligde gebied links en rechts Schneebretter van de rotsen af ziet stuiven.

445 meter meegesleurd
Als de hier geschilderde toedracht klopt, dan is de plek waar het misging 1960m NAP en de plek waar hij werd gevonden 1720m NAP volgens de getallen van Google Earth. De lawinebaan is dan 240 hoogtemeters over een horizontale afstand van 375 meter. Een rekensom leert dat de afstand over de grond ruim 445 meter is geweest. Bij de bekende snelheid van een Schneebrett van 80km/h zou Prins Johan Friso dan exact 20 seconden in de voortrazende lawine hebben gezeten voor het monster beneden tot stilstand kwam.

Gevarenzone
De gemiddelde hellingshoek van de lawinebaan is met 32,6° fors steil (>60%). Bij de risico-analyse kijk je natuurlijk  naar de hellingshoek op de plek waar de lawine afging. Die is zoals je in deze Slopescience.com analyse kunt zien meer dan 40° steil en daarmee middenin de Schneebrett-gevarenzone die Slopescience met twee stippellijnen markeert: 33°-47° (steilere hellingen zijn weer minder gevaarlijk omdat daar de lawines doorgaans spontaan afgaan).

Aansprakelijkheid
Binnen het bovenstaande scenario is de Skiroute 44 Liezen in elk geval niet gevolgd en daarmee zou volgens de kleine lettertjes van de algemene voorwaarden van een aangeschafte liftpas elke aansprakelijkheid van het skigebied vervallen zoals je de pistechef Michael Manhart in een audio hierrr ook hoort zeggen. Van de Nederlandse maar in Tirol woonachtige bergsportjurist Stephan Wijnkamp heb ik begrepen dat deze kleine lettertjes niet per sé leidend zijn in een eventuele rechtzaak.

“Sinds mensenheugenis”
Gezien de vele detonaties in het dal lijkt het erop dat de lawinecommissie toch alles doet om die Zugertobelweg en alle officële skiroutes te beveiligen. Er zal “sinds mensenheugenis” nog nooit een lawine van boven die rotsband de Zugertobelweg hebben bereikt. Was dat wel zo dan zou men ook bommetjes hebben gegooid boven die rotsband. Ook is er waarschijnlijk nog nooit een slachtoffer geweest bij een lawine vanaf die plaats, anders zou men wellicht enkele beschermende lawinehekken plaatsen zoals ook aan de achterkant van de bergkam is gedaan.

Gelijkenis
Mijn eigen lawine op 26 februari 1993, waarbij twee hele bijzondere jonge mensen het leven lieten, lijkt in enkele opzichten op de lawine van Friso. Ook wij hadden aanvankelijk een veilige route gepland (zie Slopescience.com), ook wij werden door iets kleins (een stilstaande lift) van dit plan afgebracht en kwamen toen ongewild in de buurt van een zeer lawinegevaarlijke helling in ons geval nog geen 100m buiten de piste (zie Slopescience.com).

Totaal verrast
Wij werden totaal verrast op een plek waar wij ons veilig waanden. De lawinebaan (zie Slopescience.com) ging in ons geval van 1600 naar 1320 meter over een hellingshoek van 31,9 graden over een afstand van 530 meter en een tijdsduur van 24 seconden met ook een soort cliff – in ons geval een weggetje – waar de lawine overheen stoof wat een soort hemelse ervaring is: wit licht, muisstil, in vrije val en daardoor als een astronaut gewichtsloos bewegend. Met voor mij dus aan het einde het grote geluk dat mijn vrienden destijds en dat Friso nu onlangs niet had.

In Slopescience.com (webversie van Google Earth) zie je nu de beschermende lawinehekken die zijn geplaatst op de plek waar het voor ons destijds misging. Ik voorspel dat op de plek waar het voor Friso misging deze zomer al enkele lawinehekken zullen worden geplaatst.

Slechte maatstaf
Wat mij betreft is “mensenheugenis” gewoon een beroerde maatstaf voor lawineveiligheid. Je zou eerder moeten denken aan een geografisch computermodel dat gewoon objectief alle plekken en hoekjes aanwijst waar mogelijk lawines kunnen gebeuren en dat je dan voor al die plekjes op de een of andere manier iets ter beveiliging doet. Lawinehekken, bommetjes of extra waarschuwingsborden op ieder plekje dat met minder dan een half uur prikken of klimmen vanaf een bergstation bereikbaar is.

Ik zou het bijna toejuichen – als Friso’s ongeval een juridisch staartje krijgt wat zou leiden tot een algehele herziening van het veiligheidbeleid in de skigebieden in de Alpen, zonder dat we moeten vervallen in “Amerikaanse toestanden” (lees: claimcultuur).

Zie ook: Chef Vorarlbergse Bergredding wil “preventie-stichting”.

Voorbehoud
Het bovenstaande is geschreven onder voorbehoud van een consciëntieuze analyse op afstand. Het is tamelijk zeker dat te zijner tijd de Oostenrijkse Officier van Justitie met een gedetailleerd onderzoek naar buiten zal komen. Ook komt er uiteindelijk van de Vorarlbergse bergredding weer een winteroverzicht met hun analyses van alle lawines van deze winter. Tot die tijd meen ik deze belangrijke informatie hier te willen delen. Zodra ik nieuwe informatie krijg die niet strookt met het bovenstaande verhaal zal ik het verhaal opnieuw verbeteren.

Dankzegging
Cruciaal voor mijn analyse zijn drie vlak voor het ongeluk van Friso zelfgemaakte foto’s van Maurits Schokker (zie verderop), deze helikoptervideo die Ivo me stuurde (de vlucht is ’s ochtends vroeg zodat alleen de originele sporen ten tijde van de lawine te zien zijn en geen nieuwe), deze onmisbare contrastrijke foto (idem zonder verstorende sporen) uit dit Oostenrijks artikel die Jelmer me stuurde en de tip van het gebruik van Slopescience.com voor het berekenen van hellingshoeken die Rick inbracht.  Zeer nuttig was mijn correspondentie en mijn ontmoeting met de in Oostenrijk woonachtige bergsportjurist Stephan Wijnkamp. Dank allen voor jullie hulp!

Analyse en reconstructie lawine-ongeval Friso als video