Opnieuw een sneeuwrijk jaar voor Groenland: is de ijskap verder gegroeid?

Bij hoge uitzondering een niet actueel beeld als opening van een bericht maar de mooiste én meest representatieve die ik kon vinden. De Freya gletsjer; eind april dit jaar. De webcam -operationeel sinds september 2016- lijkt helaas alweer ter ziele. Ten tijde van het laatste beeld (2 mei 2018) woedde er een sneeuwstorm bij 16 graden vorst. Ondergesneeuwd, stuk gevroren, accu leeg of zonnepaneeltjes al afgeschreven? Of combinatie met slechte bereikbaarheid voor onderhoud? Allemaal voorstelbaar: check hier (stukje naar beneden scrollen) de omstandigheden.

Misschien valt het mee en wordt de storing verholpen maar het lijkt er inderdaad op dat de sneeuwrijke en zonloze afgelopen februari- en maartmaanden de energievoorziening de das om gedaan hebben.

Net als vorig jaar is de interessante vraag: is de ijskap als geheel opnieuw gegroeid? Het is ingewikkelde materie. Er zijn verschillende meetmethodes en er circuleren verschillende getallen. Bovenal moet de conclusie zijn dat het gewoon lastig is en blijft om de 1.8 miljoen vierkante kilometer metende ijskap met een dikte tot drie kilometer nauwkeurig in kaart te brengen. Maar er valt wel wat over te zeggen hoor! Om te beginnen is de positieve afwijking in sneeuwval ten opzichte van het langjarig gemiddelde over de afgelopen twee jaar bijzonder indrukwekkend. Onder meer het Deense Meteorologische Instituut levert veel informatie en onderzoek. Hierboven de data met betrekking tot de sneeuwval over vorig jaar. Meer dan dat zelfs: sneeuwval minus smelt. Het seizoen loopt per definitie tot 1 september. Niet willekeurig gekozen: vrijwel altijd is de smelt vanaf dat moment gestopt en begint de winter: aangroei van sneeuw en ijsmassa. Deze data worden berekend met een door het DMI gebruikt weermodel vrijwel gelijk aan degenen zoals we die kennen maar dan speciaal voor dit doeleinde geschreven. Gevoed door het Hirlam-newsnow en Harmonie-Arome model. Iedere zes uur een update! Het ondervangt zodoende de sneeuwval, smelt(energie door zonkracht en temperaturen boven nul), sublimatie en her-bevriezing van smeltwater. Uit de grafiek: een plus voor de ijskap van 550 gigaton?

Nee niet helemaal. Wat hier niet meegenomen wordt: de afkalving van de gletsjers. En juist vooral daar ligt de grootste onnauwkeurigheid. Er circuleren wat verschillende getallen. Het netto-verlies (langjarig gemiddelde) zal tussen de 200 en 300 gigaton bedragen. Of anders bekeken: de afkalving bedraagt zo’n 500 gigaton per jaar. Een hele simpele en ruwe berekening is dan: 550 gigaton (netto accumulatie) – 500 gigaton (afkalving) = 50 gigaton netto groei van de ijskap. In dezelfde grafiek hierboven zagen we dat de afwijking ten opzichte van de normaal over 2017 zo’n 200 gigaton bedroeg. Op die manier: 200-250 (het gemiddelde verlies door afkalving) = een netto smelt van 50 gigaton. Ergens tussen deze marges zal het liggen. Vorig jaar september werd door het DMI en de NASA / NSIDC bevestigd dat de ijskap mogelijk iets gegroeid is. Tot zover de uitbijter 2017. Hoe is het afgelopen jaar verlopen?

Op en af zo op het eerste gezicht, met diverse smeltpieken. Echter nooit zo uitgesproken als in het laatste warme jaar 2012, toen op zeker moment 97% van het oppervlak aan smelt onderhevig was. Neeee niet 97% van Groenland was gesmolten… zoals we onder andere hier lazen. En -met excuses- het kan nóg dommer en vooral erger. Schandelijk slechte journalistiek ook in het jeugdjournaal!

Ik had het al over de verschillende meetmethodes. Ter vergelijk die van de NASA /  NSIDC. Die gebruikt in tegenstelling tot de actuele weersomstandigheden satellietmetingen: helderheids-metingen geven een indicatie waar smelt optreedt. Iets andere getallen maar hetzelfde beeld. In deze cijfers alleen het percentage van de oppervlakte die smelt; niet de hoeveelheid sneeuwval. Uitgezonderd de piek begin augustus werd de smelt meest gecompenseerd door hevige sneeuwval elders!

Wat ook nog hielp tegen de smelt was het albedo; de witheid die de zonnestraling meer reflecteert dan donkerdere sneeuw (of ijs). Hoewel variërend van dag tot dag is die -mede door de vele sneeuwval in 2017- meest hoger dan gemiddeld geweest en zeker hoger dan in de afgelopen jaren toen ook het roet van de bosbranden in het noorden van Amerika nog een bijdrage leverde. En nog mooier: juist aan de meest smeltgevoelige westkust veel witter!

Waar zijn we dit jaar op uitgekomen dan? Meest opmerkelijk was al-met-al de koude en sneeuwrijke zomer. Inclusief het “late melt event” begin augustus een totale som die ook dit jaar een kleine 150 gigaton groter is dan gemiddeld! Ook nu dus weer dicht tegen een brake-even-point: de ijskap zal als geheel niet veel en sowieso veel minder dan de afgelopen decennia gesmolten zijn.

Met -zag je de spike uiterst rechts?- overigens een prachtig slotakkoord: afgelopen donderdag zomaar een plus van 8 gigaton in één etmaal! Hoeveel is dat? Ik kan het niet eens goed duiden. Dit kaartje geeft het weer: in een zeer omvangrijk gebied in het zuidoosten meer dan (immers buiten de schaal) 36 centimeter vers.

Het definitieve antwoord blijft vooralsnog uit. Hoewel óók heel grof is de beste manier waarschijnlijk om het gewicht van de ijskap te bepalen die daardoor plaatselijk meer zwaartekracht teweeg brengt. De GRACE satellieten doen -of nee deden- dat sinds 2002.  Zonder al te diep in te gaan op de mooie technologie: het principe in eenvoudig. Twee satellieten -op ongeveer 220 kilometer afstand van elkaar- cirkelden in een polaire baan over de Groenlandse ijskap. Daar passerend neemt door de grotere zwaartekracht (door de ijskap) de snelheid van (eerst de eerste) satelliet iets toe. Dus wordt de onderlinge afstand tijdelijk iets groter! Uit dit optredende verschil kan de zwaartekracht berekend worden. Echter, los van de enorme tijd die de dataprocessing in beslag neemt, zullen we vooralsnog verstoken blijven van resultaten. Ook hier een power-failure: in september 2017 een platte accu. Einde missie derhalve: afgelopen december en maart heeft de NASA de satellieten laten verbranden in de atmosfeer.

Leeftijds-gerelateerd dus voorzien. Jongstleden 22 mei zijn de opvolgers gelanceerd: GRACE-Follow-On (launch op 32 minuten). Voorzien van de nieuwste technologie natuurlijk. Zo naast radiostraling nu ook laser; grotere nauwkeurigheid.  Maar actueel nog proefrondjes aan het draaien. We moeten nog even geduld hebben. Sowieso: weer = geen klimaat. Gezien de korte meetreeksen altijd maar een slag om de arm houden. Helemaal in deze natuurlijk: twee jaar is wel heel erg weinig. Toch kunnen we spreken over een trendbreuk. We blijven benieuwd!