Hoewel de omstandigheden in onze omgeving de komende dagen niet helemaal ideaal zijn (wisselvallige weersomstandigheden en storend maanlicht) toch speciale aandacht voor een bijzonder fraai fenomeen: lichtende nachtwolken. Aan het begin van de nacht van zaterdag op zondag toch nog even waargenomen en fraai vastgelegd door o.a. Karin Broekhuijsen in het Drentse De Kiel (bron: twitter)
Langer en meer zichtbaar was het spektakel o.a. in Polen: deze plaat is van Tomasz Adam uit Krakau (bron: spaceweather.com)
Daar waren ze ruim twee uur zichtbaar en op zeker moment zelfs tot hoog boven de horizon!
Blackpool Tower against a backdrop of amazing night shining #noctilucentclouds #nlc pic.twitter.com/nKwUYPz2pl
— Stephen Cheatley BFC (@Stephencheatley) 2 juli 2017
Ook veel meldingen en fraaie beelden uit Ierland en Groot-Brittannië!
Aurora over Noctilucent Clouds#photography by @dartanner#Canada #TeamTanner #space #weather #CanadaDay #travel 🇨🇦https://t.co/pC4M4QoxpQ pic.twitter.com/wHuYNGCQfN
— iTweetThere4iAM (@B_Ubiquitous) 1 juli 2017
En dit is wel een zeer fraaie zeg. Het poollicht ook maar meteen gevangen!
Hoe ontstaan en waarom zijn ze soms wel en dan weer niet zichtbaar? De titel van dit artikel zei het al: seizoen heropend! Dit zomerseizoen tot nu toe opmerkelijk weinig van het mooie schouwspel. Bovenstaande vergelijking zou natuurlijk cherry-picking kunnen zijn maar is wel degelijk symptomatisch voor de afgelopen periode. Na enkele eerste waarnemingen eind mei brak er een periode van bijna een maand zonder lichtende nachtwolken aan (tot vorige week); iets wat de afgelopen twintig jaar niet is voorgekomen. Overigens lijkt het fenomeen tegenwoordig vaker op te treden dan pak hem beet een eeuw geleden. Er wordt zo hier en daar voorzichtig een link gelegd met de uitstoot van de zogenaamde broeikasgassen. Kort gezegd: de theoretische aanname is dat de toegenomen CO2 concentratie in de mesopauze juist een (extra) koelend effect zou opleveren doordat er (meer) botsingen met onder meer zuurstofatomen plaatsvinden; meer ingekapselde warmte komt vrij en wordt richting heelal uitgestraald waardoor het in de betreffende luchtlaag dus kouder wordt. Meer methaan zou daarnaast meer water(damp) kunnen doen ontstaan. Veel is echter nog onbekend over het gedeelte van de atmosfeer waar we naar kijken. Weerballonnen kunnen zo hoog niet komen en ook satellieten richten daar (nog?) niet veel uit.
Enige slagen om de arm dus. Slechts de Aura satelliet verricht wat metingen in dat gebied. Zoals de temperatuur op 83 kilometer hoogte; hierboven de grafiek daarvan. Wat blijkt? Een relatieve hittegolf! Gemiddeld genomen duikt de temperatuur op de hogere noordelijke breedtegraden eind mei onder de 145 graden Kelvin (-128 graden Celsius). Wat zo ongeveer de grens is waarbij de geringe aanwezige hoeveelheid waterdamp zich kan de-sublimeren (de fase overgang van gasvormig naar vast) op vaste deeltjes zoals met name meteorenstof; in feite hetzelfde als rijp aan het aardoppervlak in de winter. Afgelopen week is de “hittegolf” echter ten einde gekomen en zie daar: de lichtende nachtwolken verschenen weer!
Wat is de beste tijd om ze te spotten? De komende maand zijn er nog kansen! Het optreden is echter nog moeilijker voorspelbaar dan het poollicht. Nowcasting! Naast de genoemde voorwaarden geldt de randvoorwaarde zoals hier weergegeven. Omdat het -gereflecteerde-licht relatief zwak is moet het “donker” zijn; de zon dus minimaal zes (en maximaal 16) graden onder de horizon. Met de grootste kansen juist net onder die zes graden; zo ongeveer een uur na zonsondergang respectievelijk een uur voor zonsopgang.
Gisteravond rond elf uur. Lichtende nachtwolken… #kortstenacht pic.twitter.com/Oi0S0ApCGK
— Jeroen Donker (@jeroendonker) 21 juni 2017
Verwar ze dan ook niet met deze. Hoewel fraai; dit is “gewoon” cirrus-bewolking, net na zonsondergang.
Kenmerken van de lichtende nachtwolken zijn dat het nacht is (donker dus), ze door o.a. de hoge windsnelheden op die hoogte (soms tot 700 km/uur!) vaak snel van vorm veranderen en bovenal kenmerkend blauwwit van kleur zijn. Zoek ze daar waar de zon (onder de horizon) staat: aan het begin van de nacht in het noordwesten, aan het eind van de nacht in het noordoosten. Deze foto (Rotterdam-Nesselande) is uit mijn eigen hand: 4 juli 2014. Wie slaagt er in wat moois toe te voegen?
10 reacties
Martijn sonnenberg · 3 juli 2017 op 08:55
bijzonder fraaie reeks en inkijk in het verschijnsel leo, hulde! Wat ik niet begrijp: hier wordt CO2 weer een koelend effect toegedicht. Waarom is de ‘science settled’ dat de opwarming van CO2 komt, als het ook koelend kan werken? (andere discussie, weet ik, maar toch een vraag die je hier weer uit naar bovenziet borrelen)
Frederic · 3 juli 2017 op 09:56
Als CO2 meer warmte absorbeert in de troposfeer is er minder uitgestraalde warmte naar de luchtlagen daar boven. Dat is iig toch de verklaring waarom de stratosfeer de laatste decennia kouder is geworden. Ik ga ervan uit dat hetzelfde voor de mesosfeer geldt. Dan van die toegenomen botsingen lijkt me vrij ongeloofwaardig. Een toename van aantal moleculen van 10000 naar 10001 stuks lijkt me irrelevant.
Frederic · 3 juli 2017 op 09:58
Een interessantere vraag is deze: waarom is het in de mesosfeer kouder in de zomer?
Jack · 3 juli 2017 op 13:29
Omdat de lucht in de mesosfeer in de zomer opstijgt en uitzet (dus afkoelt) en in de winter daalt en samengedrukt wordt (dus opwarmt).
De reden hiervoor was zo ingewikkeld dat ik die niet meer heb onthouden.
Leo · 3 juli 2017 op 20:10
Tja ik wilde het toch benoemen maar begaf me op glad ijs; ingewikkelde materie waar ik niet heel erg in thuis ben. Zal er nog wel eens verder in duiken 😉
Ik doe nog even het temperatuurprofiel van de atmosfeer:
En vraag me af of er niemand anders is die het nog wat kan toelichten?
Frederic · 3 juli 2017 op 10:01
Verder helemaal top. Heb het fenomeen een aantal jaar geleden zelf ook al eens gezien. Schitterend was dat
Leo · 3 juli 2017 op 20:01
Wat weinig reacties! Terwijl het juist afgelopen nacht (onvoorzien) volop prijs was!
Twitter staat er vol mee; van
Terschelling
tot Sint-Katelijne-Waver!
Liever zien we hier natuurlijk het ijs op de sloten, maar evengoed zeer fraai!
Fraaiste momenten en foto’s lijken meest uit het eind van de (afgelopen) nachten te komen; zo rond 3.30 uur; blijf spotten!
Asten (Harmelen) · 3 juli 2017 op 21:19
Ook de laatste GFS hoofdrun (ondersteuning door aardig wat members) laat vanaf medio juli de wisselvalligheid toeneemt voor de LL. Regen en koeler… bah.
Asten (Harmelen) · 3 juli 2017 op 21:20
toenemen…
Mark (breda) · 3 juli 2017 op 23:11
Kan er geen wekdienst worden opgezet om zulke fenomenen snel door te geven zodat ik kan gaan kijken? Prachtig.