Mijn gedachten gaan terug naar vorig jaar. Hierboven de kaart van 9 mei 2017 met de minima op 10 centimeter boven kort gemaaid gras. Boven gewassen kun je min of meer uitgaan van dezelfde temperatuur. We noemen het “vorst aan de grond”, “nachtvorst” of ook “vorst op klomphoogte”. Dat kan 7 tot wel 10 graden onder de temperatuur op waarnemingshoogte uitkomen! En nu zingt het weer rond in de media. Ik hoorde het op de radio en zag het in het nieuws. We zitten weer in een fase met gevaar voor de gewassen. Al twee nachten op rij was het raak en vooral komende nacht gaat het kwik onderuit.

We kenden vorig jaar in de 3e decade van april en de 1e decade van mei 2017 een periode met herhaaldelijk vorst. Op 9 mei schreef ik daar bovenstaand referentieartikel over en ook op Koningsdag dook ik even in de statistieken.

Opmerkelijk is dat de grootste schade vorig jaar -in Nederland maar ook op uitgebreide schaal elders in Europa- niet in mei maar zo rond en net na 20 april optrad. Polen, Duitsland, Hongarije en Servië waarschuwden destijds zelfs met code geel en oranje voor lichte vorst. Lees het hier nog eens terug. Klinkt wat hilarisch maar begrijpelijk voor de doelgroep (de agrariërs). En meer dan terecht ook; o.a. in Frankrijk heel veel schade en mislukte (wijn)oogsten. Ik vraag me dan ook wel een beetje af waar de huidige commotie (in media elders) op gebaseerd is. De grootste schade treedt immers op wanneer de gewassen in (volle) bloei staan; doorgaans in de 2e helft van april. Nu er in de huidige periode reeds sprake is van vruchtvorming is de kans op bevriezing en verlies van de oogst een stuk kleiner. Daarnaast is dit iets van alle tijden. Neemt niet weg dat de vruchten wel beschadigd kunnen raken en hun klasse 1 daarmee verliezen – dank voor de input in de reacties Peter! Waakzaamheid en het paraat hebben van de alarmsystemen geboden dus!

Hoe hard gaat het vriezen? Afgelopen nacht was bovenstaande kaart het resultaat. Nergens de -1ºC gehaald. Pas aan het einde van de nacht klaarde het vanuit het westen op en zakte het kwik. Daar zijn fruittelers niet zo bang voor. Het is pas dramatisch als de vorst rond middernacht al inzet. Dat kan komende nacht gebeuren!

Het zal niet zo bar worden als vorig jaar eind april en op de aangehaalde 9e mei. Het ken net! om maar eens de in de weerkunde gebruikelijke slag om de arm te houden. De regen van de afgelopen dagen zit nog hoog in de bodem en maakt de atmosfeer overdag vochtig. Condensatie van dat overdag verdampte water geeft ’s nachts weer warmte terug aan de oppervlakte en remt dus de afkoeling. Verder zijn de omstandigheden wel vrij ideaal voor een bijzonder sterke afkoeling. Aanvoer van polaire en dus schone lucht (want over zee), een al lage uitgangstemperatuur overdag en  een vrijwel compleet wegvallende wind onder invloed van een hogedrukgebied recht boven ons hoofd. Toch zit de duivel in de details. Ten eerste kan er in de loop van de nacht wat -vooral hoge- bewolking binnenschuiven vanuit het noordwesten, daarnaast wordt de drukverdeling wat verschillend berekend wat kleine gevolgen kan hebben voor de wind. Dat zien we hierboven in de uitvoer van twee modellen. Min of meer willekeurig gekozen wat het varieert. Binnen de grootschalige uitloper van het Azoren-hogedrukgebied wordt de ene keer wel, de andere keer niet een aparte kern boven het noordoosten berekend.

Desondanks lijkt de kans groot dat het gedurende de nacht naar vrijdag vrijwel windstil zal zijn, de grootste kans daarop in het noordoosten. Met bovendien de minst natte bodem.

Het ECMWF model komt met deze minima op waarnemingshoogte: 1.50 meter boven de grond.

Het HARMONIE model lokaal nog iets lager. In ogenschouw genomen dat de modellen in deze weersituaties de uitstraling wat onderschatten verwacht ik dat de minima lokaal nog een graad of 2 lager uitkomen. Op waarnemingshoogte dus mogelijk al 1 tot 2 graden vorst! De 10-centimeter temperatuur zal een graad of 3 lager uitkomen. Vooral voor het noordoosten (inclusief de Noordoostpolder) en oosten verwacht ik daarom tot circa 5 graden vorst op die 10 centimeter, waarbij het vanaf een uur of elf in de avond al kan gaan vriezen!

Ook zaterdagochtend is er nog enige kans op lichte vorst aan de grond, daarna zijn we die -in ieder geval voorlopig- kwijt en gaan we richting het zomerse weertype. Vóórlopig zeg ik want we zien een voorbeeld van de onzekerheid en mogelijkheid op herhaling in de (rode) hoofdrun van de ECMWF berekening vanavond: een hogedrukgebied boven de Britse Eilanden brengt in dit scenario op 10 mei opnieuw een noordelijke stroming – bij een dan droge bodem. Zo’n kans is nu vrij klein maar blijft altijd aanwezig.

Ondertussen is het relatief het koudst momenteel in de bergen van Marokko en Spanje en ook de Franse Alpen zijn koel. Hierboven laten Rob en Monica zien dat het nog steeds niet gedaan is met de sneeuwval in Val Thorens dit seizoen!


Leo

Leo, chemisch analist, 50 jaar, is sinds zijn vroege jeugd enorm in (winter)weer- en sport geïnteresseerd. Zijn eerste sinterklaas-surprise was dan ook een ingevroren scheurkalender van Jan Pelleboer. Sinds de opkomst van het internet en vooral de toegankelijkheid van alle gegevens ging hij zich er wat verder in verdiepen. Tegelijkertijd kwam hij als vanzelf op de site van Hajo Smit uit. Dankzij mooie interactie met een aantal anderen die reageerden op de artikelen van Hajo ontstond het idee daar wat meer mee te gaan doen.