Nu de winterprik in de Lage Landen weer voorbij is, kijken we hier bij wintersportweerman weer verder in de toekomst. Want net dat is waar we hier zo sterk in zijn: speuren naar kansen op naderend winterweer. Wel hoe zit het nu? Komt er nog wat van winter ’15-’16 in West-Europa? Of kunnen we al gelijk op lentemodus overschakelen? Want nu de WC in de kaarten zit, zoals je hierboven kan zien, lijkt het alsof we er nog maanden aan vast gaan hangen. Een van die kansen die ik vandaag wil belichten is het fenomeen van de plotse opwarimng van de stratosfeer, oftewel de Sudden Stratospheric Warming (SSW). Want daar verschenen de voorbije week toch tweets over, dat er een SSW op til was. Niet?
Voor diegenen die nog nooit van een SSW gehoord hebben, eerst even een samenvatten waar het juist over gaat. Wellicht heb je al gehoord over de straalstroom, een kolkende west-oost georiënteerde rivier van lucht op grote hoogte boven in de troposfeer (de onderste 10km van onze atmosfeer). Vooral in de wintermaanden is die heel sterk ontwikkeld, en dat is net de reden waarom West-Europa in de winter regelmatig de ene na de andere regenzone over zich heen krijgt.
Hogerop in de atmosfeer, in de stratosfeer tussen de 10 en 50km hoogte, ligt er nog zo een west-oost georiënteerde rivier van lucht: de poolwervel. Hier is de lucht heel droog en ijl. En net die poolwervel is belangrijk bij een SSW. Er bestaat immers een soort wisselwerking tussen de poolwervel en de straalstroom. Soms komen er vanuit de troposfeer verstoringen tot in de stratosfeer, zoals een warmtebel of een opstijgende luchtstroming. En door die verstoringen begint de poolwervel meer te wiebelen, zowel in verticale als in horizontale richting. Dit zijn de zogenaamde planetaire golven. Wanneer zo een golf groot genoeg wordt kan die helemaal omslaan, zoals het breken van een golf aan de kust. Hierdoor stroomt de lucht samen ter hoogte van de Noordpool waardoor die er samenperst en er begint op te warmen: een SSW. Het resultaat daarvan is dat de poolwervel afzwakt, en bij Major SSW’s zelfs volledig omkeert van richting …
… en die omgekeerde windrichting kan dan op de luchtlagen eronder overgedragen worden. Een proces dat dagen tot zelfs weken kan duren. Uiteindelijk kan de straalstroom in de troposfeer ook zo sterk verstoord worden dat arctische koude makkelijk tot over West-Europa kan uitstromen. Gemiddeld genomen leiden 2 op de 3 Major SSW’s tot een koude-inval in West-Europa. Best indrukwekkende cijfers eigenlijk.
Zo, ik hoop dat je tot nu toe nog mee bent met het verhaal, want we zijn nog niet helemaal rond. Binnen de SWW’s zijn er nog 2 verschillende types. Op de figuur hierboven zie je de normale situatie, op de middelste figuur wordt de poolwervel gewoon verplaatst, en op de rechtste figuur is er sprake van een echte poolwervelsplit, waarbij 2 aparte kernen klassiek boven Siberië en Canada komen te liggen. Ik hoef er geen tekening bij te maken dat enkel deze laatste optie tot winteruitbraken in West-Europa leidt, statistisch zelfs tot 3°C kouder in heel Eurazië. Bij een poolwervelverplaatsing komen er enkel koude-uitbraken naar Noord-Amerika. De gevolgen voor Europa zijn hierbij niet eenduidig.
Met welke situatie hebben we nu te maken? Dit is de kaart op 30km hoogte van gisterenmorgen. Je ziet hier heel duidelijk de poolwervel blauw gekleurd met boven het zuiden van Rusland het begin van de naderende opwarming van de stratosfeer.
Tegelijkertijd zien we op deze figuur een toename van de planetaire golf nummer 1-activiteit bovenin de stratosfeer. Meer wiebellingen in de poolwervel dus. Nu ja, die activiteit is eigenlijk al heel de maand januari bezig. Maar het is de verkeerde planetaire golf. De nummer 1 leidt altijd tot een poolwervelverplaatsing …
… en de planetaire golf nummer 2 tot een poolwervelsplit. Maar daar is weinig tot geen activiteit te zien.
Een poolwervelverplaatsing dus en geen -split. En zo wordt het ook berekend door het Amerikaanse weermodel. Een kleine SSW binnen exact een week die zich de week erna mogelijk nog eens herhaalt. Geen winterweer in de Lage Landen dus. Of toch alvast niet als gevolg van een SSW.
En dat ligt dan in lijn met een reactie die ik hier op 8 november heb gepost:
Er is trouwens nog slechter nieuws. De QBO (wind boven de evenaarsgebieden op 25km hoogte) zit dit jaar in een westelijke fase, westenwinden daar dus. En als die in zo’n fase zit, in combinatie met een lage zonne-activiteit, verlaagt dat de kans tot het optreden van een Sudden Stratospheric Warming en dito winterkansen in W-Europa tot bijna 0%. Vorig jaar schreef ik er nog dit bericht over als je wat meer uitleg wil.
Er was echter 1 uitzonderingsjaar: 2009. Ook toen was de QBO west en de zonne-activiteit laag. En toch hebben we toen een SSW en dito stevige winter gehad. Bovendien wil het niet zeggen dat als er geen SSW is, het niet tot een winterprik kan komen in de LL. Blijft dus nog wel even afwachten. Maar voor de eerste winterhelft zien de winterkansen er voor onze laaglandstreken er volgens deze parameter niet zo goed uit.
Tsja, we weten ondertussen hoe die eerste winterhelft afgelopen is. Vandaag zit die QBO nog altijd in zijn westelijke fase …
… en de zonneactiviteit daalt almaar verder naar een nieuwe dip, zo ergens binnen een jaar of vijf. Conclusie van dit verhaal: nee, een Major SSW die goed uitpakt voor ons in de Lage Landen zit er niet aan te komen de komende periode. Sorry dus voor de misleidende titel. Maar zoals in die reactie ook al gezegd: het is niet dat er geen SSW is dat het niet tot winterse taferelen kan komen hier. En afsluitend: volgende winter zal de QBO in zijn oostelijke fase zitten, en met een tegen dan nog lagere zonneactiviteit (solar flux onder de 100 fsu) zal de kans op een Major SSW in winter ’16-’17 wel groot zijn. Ik kijk er alvast naar uit!
41 reacties
Gesloten voor reacties.